CZY NASTĄPI ZMIANA STAWKI PODATKU VAT NA WYROBY MEDYCZNE?

24 stycznia 2013 r. Komisja Europejska zakwestionowała zakres stosowania obniżonej stawki podatku VAT na wyroby medyczne w Polsce i wezwała nasz rząd do dostosowania regulacji prawnych w tym zakresie do zapisów Dyrektywy Unijnej 2006/112/WE w sprawie podatku od wartości dodanej. Dostosowanie przepisów powinno nastąpić bezzwłocznie.

Zgodnie z dyrektywą, z obniżonej stawki podatku VAT, w odniesieniu do wyrobów medycznych, może korzystać wyłącznie sprzęt medyczny, sprzęt pomocniczy oraz pozostałe urządzenia, które spełniają dwa warunki: są „przeznaczone zwykle do łagodzenia skutków lub leczenia niepełnosprawności” oraz są „przeznaczone wyłącznie do użytku osobistego przez osoby niepełnosprawne”. Trzeba również podkreślić, że stosowanie obniżonej stawki podatku VAT jest prawem, ale nie obowiązkiem państwa członkowskiego.
W Polsce, na podstawie pozycji 105 załącznika nr 3 ustawy z dnia 29.10.2010 r. o podatku od towarów i usług, stawką obniżoną podatku VAT objęte są bez wyszczególnienia i bez względu na symbol PKWIU wszystkie wyroby medyczne, dopuszczone do obrotu na terenie RP – w tym również okulary korekcyjne. Niestety, właśnie zapis pozycji 105 został zakwestionowany przez Komisję Europejską, jako zdecydowanie zbyt szeroki w odniesieniu do zapisów dyrektywy. Poprzez tak szeroki zakres stosowania obniżonej stawki podatku VAT Polska narusza, zdaniem Komisji, prawo unijne. Komisja Europejska oczekuje na odpowiedź polskiego rządu do końca maja br.
W prasie podatkowo-prawnej pojawiło się wiele komentarzy, wskazujących na fatalne skutki podwyższenia stawki podatku VAT na wyroby medyczne dla całego systemu ochrony zdrowia w Polsce (jednostki służby zdrowia są przedmiotowo zwolnione z podatku VAT, stąd nie dokonują odliczenia tego podatku i podwyższenie stawki VAT oznaczać będzie dla nich 15% wzrost cen sprzętu medycznego, wyposażenia szpitalnego itd.), z drugiej jednak strony wskazujących na brak argumentów za utrzymaniem dotychczasowego stanu. Polska, podobnie jak pozostałe kraje członkowskie UE, jest zobowiązana do dostosowywania przepisów krajowych do zapisów odpowiednich dyrektyw. W przypadku odmowy dostosowania kwestionowanych zapisów ustawy VAT do dyrektywy, Komisja Europejska może skierować sprawę przeciwko Polsce do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, a wówczas, oprócz podwyżki stawki VAT, grożą Polsce sankcje finansowe. Taka sytuacja miała miejsce na przełomie roku, gdy, po przegranej sprawie przed Trybunałem, rząd Hiszpanii został zmuszony do podniesienia stawki podatku VAT na wyroby medyczne. W związku ze zmianą stawki podatku VAT dla ogółu wyrobów medycznych, w Hiszpanii podniesiona została również stawka podatku dla okularów korekcyjnych i innych pomocy wzrokowych.
Ogólnopolska Izba Gospodarcza Wyrobów Medycznych Polmed, w trakcie konsultacji z Ministerstwem Finansów i Ministerstwem Zdrowia, postulowała, aby zmiany, jeśli będą musiały zaistnieć, weszły w życie jak najpóźniej, np. od stycznia 2015 r. Polmed podjął się również stworzenia i przedstawienia Ministerstwu Finansów szczegółowej listy wyrobów medycznych, które, zgodnie z zapisami dyrektywy, będą mogły nadal korzystać z obniżonej stawki podatku VAT. Z kolei Gazeta Prawna z 15.05.2013 r., zamieszczając odpowiedź na interpelację poselską nr 16363/13 w sprawie konsekwencji zmian stawki podatku VAT na wyroby medyczne, przynosi informację, iż „Ministerstwo Finansów nie podziela stanowiska Komisji Europejskiej co do konieczności podwyżki w naszym kraju stawki podatku na sprzęt medyczny i nielecznicze produkty farmaceutyczne z 8 do 23 proc”. Jednakże „Komisja Europejska – jeżeli nie przyjmie przedstawionych przez nasz kraj wyjaśnień – może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej”. Pozwala to mieć nadzieję, że zmiany – jeśli nastąpią – nie nastąpią szybko. Rozstrzygnięcia Trybunału zapadają zwykle po upływie 2–3 lat.

Dla optyków istotne znaczenie ma oczywiście stawka podatku VAT, jaką posługujemy się w odniesieniu do okularów korekcyjnych, soczewek okularowych, soczewek kontaktowych, jak również pomocy dla osób słabowidzących.
Wszystkie te wyroby są traktowane jako wyroby medyczne, gdyż, zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych, służą do „leczenia, łagodzenia lub kompensowania skutków urazu lub upośledzenia” albo, rzadziej, do „leczenia lub łagodzenia przebiegu choroby”. Są to również wyroby przeznaczone do użytku osobistego. W ustawie o wyrobach medycznych mowa jest jednak o upośledzeniu, podczas gdy w dyrektywie VAT – o niepełnosprawności. Niestety, nie jest to tylko kwestia różnego tłumaczenia. Dyrektywa 93/42/EEC w sprawie wyrobów medycznych, definiując wyroby medyczne, również odnosi się do pojęcia upośledzenia (handicap), podczas gdy Dyrektywa w sprawie podatku od towarów i usług używa terminu niepełnosprawność (disability). Pomimo iż są to terminy bardzo bliskoznaczne, to jednak różnią się od siebie.
Niezależnie od różnic w terminologii, Krajowa Rzemieślnicza Izba Optyczna stoi na stanowisku, iż zarówno okulary korekcyjne, soczewki okularowe i kontaktowe, jak i pomoce dla osób słabowidzących powinny znaleźć się wśród wyrobów korzystających nadal z obniżonej stawki podatku VAT.

W prawodawstwie polskim i unijnym funkcjonuje wiele definicji niepełnosprawności, dyrektywa nie precyzuje zaś, do której definicji niepełnosprawności się odwołuje. KRIO zamówiła w jednej z warszawskich kancelarii prawnych opinię na temat możliwości spełnienia przez pomoce wzrokowe wymogów dyrektywy, a co za tym idzie możliwości pozostawienia dla nich obniżonej stawki podatku VAT. W opinii przywołana została m.in. definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO): „Niepełnosprawność (disability) – każde ograniczenie bądź niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub w zakresie uznawanym za typowe dla człowieka”. „Niesprawność (impairment) – każda utrata sprawności lub nieprawidłowość w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym”, zaś „Ograniczenia w pełnieniu ról społecznych (handicap) – ułomność określonej osoby, wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami”. W rozumieniu powyższej definicji wady wzroku, prezbiopia, niedowidzenie i słabowidzenie stanowią różnego stopnia niepełnosprawność. W opinii potwierdzono również, że pomoce wzrokowe spełniają wymogi dyrektywy i rząd polski nie narazi się na kolejny zarzut o naruszenie przepisów unijnych, decydując się na pozostawienie dla nich obniżonej stawki podatku VAT. Nie stanowiłoby jednak również naruszenia przepisów unijnych przypisanie im podstawowej stawki podatku VAT, tak jak ma to miejsce w wielu krajach członkowskich UE. Decyzja w tej kwestii należeć będzie do ministra finansów i Sejmu RP.

Opierając się na powyższych przesłankach, KRIO zwróciła się do Ogólnopolskiej Izby Wyrobów Medycznych Polmed z wnioskiem o umieszczenie na przygotowywanej liście wyrobów medycznych, mogących korzystać z obniżonej stawki podatku VAT, okularów korekcyjnych, soczewek okularowych, soczewek kontaktowych, lup, okularów lupowych, okularów lornetkowych, monokularów, elektronicznych urządzeń powiększających, filtrów barwnych i okularów filtrowych dla osób słabowidzacych. Rozważane jest również wystąpienie w tej sprawie bezpośrednio do ministra finansów. O rozwoju sytuacji będziemy starali się informować Państwa na bieżąco.

Paweł Kołder
Wiceprezes Zarządu KRIO

Oświęcim, 25.05.2013 r.